This recent article analyzes the 'dug gas and yod pas that we so often find written in manuals on central dialect. The author first stresses the importance of a unified literary language in light of the wide variety of local dialects. He critiques those who write their words from local dialects only according to their understanding of the sounds without any thought to possible literary origins or parallels. Thus he tries to show how the question words in central dialect, namely yod pas and 'dug gas, came about from the question particle E, making a convincing argument based on textual references. I agree wholeheartedly with the author that we should amend the way we write colloquial to fit more comfortably with the sensibilities of literary Tibetan.
དབུས་སྐད་དུ་“ཡིན་པས་”དང་“འདུག་གས་”ཞེས་པའི་ཡིག་ཐོབ་དངོས་གང་ཡིན་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་པ།
ཤིས་ཚང་ལྗང་མྱུག
བསམ་ཚུལ་ཞིག་དང་འབྲེལ་ཏེ་གླེང་སློང་བ།
ཉེ་བའི་ལོ་འདི་དག་གི་རིང་བོད་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དུ་དབྱངས་གསལ་གྱི་སྦྱོར་བར་བརྟེན་ནས་ན་གཞོན་རྩོམ་ལ་འཇུག་མཁན་ལོ་རེ་ནས་ལོ་རེར་ཇེ་མང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་ནི། འདས་པའི་ལོ་ཟླའི་ཁྲོད་བོད་ཡིག་ལ་སྔ་ཕྱིར་འཕྲད་མྱོང་བའི་སྐྱ་ཟད་སྔོ་རྡུགས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེའི་ངོས་ནས་བལྟས་ན། ཅི་འདྲའི་བློ་བག་བྲོད་པོ་ཞིག་རེད་ཨང་། འོན་ཀྱང་། ཁོ་བོར་མཚོན་ན། ཞོར་དུ་རི་བོང་གནམ་རྡིབ་ལྟ་བུའི་སེམས་ཁྲལ་ཐོལ་བ་ཞིག་ཀྱང་ངང་གིས་འབྱུང་གིན་འདུག་སྟེ། འུ་ཅག་གི་སྔོན་བྱོན་དྲན་དབང་གསེར་གྱི་རི་བོ་ལྟ་བུ་དག་གིས་གནའ་ནས་ད་བར་བརྗོད་བྱ་ཅི་རིགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་རི་བོའི་གཏོས་དང་མཉམ་པ་ཞིག་བརྩམས་་ཤིང་། དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཡིག་འགྲོས་གཅིག་གི་ལམ་ནས་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཕྲེང་བར་བསྡེབས་པའི་དགེ་མཚན་གྱིས་ད་ལྟ་ད་དུང་ཡང་ང་ཚོ་ཐུན་མོང་གིས་གོ་ཐུབ་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། ད་སྐབས་ཀྱི་རྩོམ་འབྲི་བ་ཚོས་རང་རང་གི་ཡུལ་སྐད་བྱེ་བྲག་པ་རེ་ཡིག་ཐོབ་ལའང་མ་བལྟས་པར་གར་ཐོད་ཐོད་དུ་འབྲི་སྤྱོད་སྤེལ་གསུམ་གྱི་ལས་སུ་འཇུག་པ་འདི་ཀོ་བརྒྱ་ལ་འདི་ལྟར་དར་སོ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ན། སྐབས་ཤིག་རིང་མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། “དིང་སང་མཐའ་མི་འགའ་ཞིག་གིས། དབུས་ཀྱི་ཕལ་སྐད། བླ་དྭགས་ཀྱི་ཕལ་སྐད་སོགས་སྣང་བར་གང་དྲན་གྱིས་སྐད་མཛོད་དང་གླེགས་བམ་སྡེབ་པ་འདི་རིགས། བརྒྱ་ལ་དར་སྲོལ་ཆེ་རུ་སོང་ན། ཡུལ་སོ་སོའི་ཕལ་སྐད་མི་འདྲ་བའི་རྐྱེན་གྱིས། བོད་ཀྱི་སྐད་སྤྱི་ཡང་དུམ་བུར་ཆད་དེ། ནམ་ཞིག་ན་ཡུལ་སོ་སོའི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཕན་ཚུན་བརྡ་མི་འཕྲོད་པ་ཞིག་འོང་ངེས་”[1] པའི་ཐུགས་ཁྲལ་མཛད་པའང་དོན་དུ་སོང་བར་འདུག་པས། དུས་དེར་ང་ཚོ་ཐུན་མོང་ལ་ཇི་འདྲའི་གྱོང་མི་ཆེའམ།
ཁོ་བོའི་སེམས་ཁྲལ་དང་འབྲེལ་བའི་སྐད་ཆ་འདི་ནི་ད་སྐབས་ཀྱི་བོད་སྐད་ཡིག་གི་གླེང་གཞིའི་ངོས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ཕྱོགས་གཅིག་ཡིན་ལ། འདི་ལ་ཤེད་དང་ཤུགས་ཀྱིས་མི་འདོད་པའི་དགག་གཞག་བྱེད་མཁན་ཡང་མང་དུ་མཆིས་ཀྱང་། ཁོ་བོས་ནི་མུ་མཐུད་དུ་འདི་ཁོ་ན་ཨ་འཐས་སུ་འཛིན་གྱིན་ཡོད། གལ་ཏེ་སྔར་ཡིག་སྲོལ་དུ་ཡོད་མེད་ལ་མ་བལྟས་པར་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་དག་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བྲི་དགོས་པའི་དབང་དུ་བྱས་ནའང་། ཐོག་མར་ཡུལ་སྐད་གང་ཞིག་ཏུ་འབྱམས་ཆེ་བའི་བརྡ་དེའི་འགྱུར་རིམ་ལ་གཞིགས་པའི་ཡིག་ཐོབ་གང་ཡིན་འཚོལ་རྒྱུ་དེའང་སྐད་ཡིག་ལ་ཤ་ཚ་བའི་ལས་སུ་ཆེ་ཞིང་། ཡུལ་སྐད་ཡིན་ཡང་ཁྱོད་ཀྱི་ངག་ནས་ཐོན་པའི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་བབ་ཅོལ་དུ་འབྲི་ག་ལ་རུང་ཨང་སྙམ།
བསམ་ཚུལ་འདིས་སྣེ་དྲངས་ཏེ་ཞོལ་ནས་དབུས་པའི་ཡུལ་སྐད་དུ་རྒྱུགས་ཆེ་ཞིང་། གཞན་གྱིས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་”ཡིན་པས་”དང་”’འདུག་གས་”ཞེས་འབྲི་བཞིན་པའི་དོན་དངོས་ཀྱི་ཡིག་ཐོབ་གང་ཡིན་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་པར་བྱ།
དང་བོ། སྤྱིར་ཨེ་ཡིག་དྲི་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་དེའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བསྟན་པ།
བོད་སྐད་ལ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་ཨེ་ཡིག་མིང་ཚིག་གང་ཞིག་གི་སྔ་ཕྱི་གང་རུང་དུ་སྦྱར་ཚེ་དྲི་བ་སྟོན་པའི་བརྡ་ལ་འཇུག་པ་ནི་སུ་ལའང་མྱོང་བས་གྲུབ་ལ། ད་དུང་རྒྱུན་སྤྱོད་ཀྱི་སྐད་ཆའི་ཁྲོད་དུ་དོ་སྣང་བྱས་ཚེ། ཨེ་ཡིག་ཧ་ལས་པ་དང་ངོ་མཚར་བ་སྟོན་པའི་ཚིག་གྲོགས་སུ་སྦྱར་བའང་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཕྱིས་སུ་བསྒྲིགས་པའི་<<བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོར་>>ཡང་། ཨེ་ནི། “བྱ་ཚིག་གི་སྔོན་དུ་སྦྱར་ཞིང་དྲི་བ་སྟོན་པའི་ཚིག་གྲོགས་ཤིག་”ཅེས་བཀྲལ་ཡོད་ལ། དེའི་དཔེ་བརྗོད་དུའང་། “ཨེ་ཚར། ཨེ་དྲན། ཨེ་ཡིན་”[2] སོགས་བཞག་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ། <<དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས་དག་བཅོས་མར་>>ཡང་། ཨེ་ཡིག་ལ་འགྲེལ་བཤད་གསུམ་བཀོད་པ་ལས། གཉིས་པར་”དོགས་པ་ཟ་བའམ་དྲི་བ་བྱེད་པའི་སྒྲ་སྟེ། ཨེ་ཡོད། ཨེ་ཡིན། ཨེ་ཟ། ང་ཚོ་འགྲོ་ཨེ་ལྟ་བུ།”[3] ཞེས་ཨེ་ཡིག་མིང་གི་ཐོག་མཐའ་གཉིས་སུ་སྦྱར་ནས་དྲི་བར་འཇུག་ཚུལ་དཔེ་མཚོན་གྱིས་བསྟན་ཡོད་པ་དེས་འདིར་ཐོག་མའི་རྩོམ་བྱང་དུ་བསྟན་དོན་ཏེ། དབུས་པའི་ཡུལ་སྐད་དུ་”ཡིན་པས་”དང་”འདུག་གས་”ཞེས་པ་དག་གི་ཡིག་ཐོབ་དངོས་ནི་ད་ལྟར་ཀུན་གྱིས་འབྲི་བཞིན་པའི་”པས་”དང་”གས་”ཞེས་པ་མ་ཡིན་པར་མིང་གཞི་པ་ལ་ཨེ་ཡིག་སྦྱར་བའི་”པེ་”དང་། “གེ་”ཞེས་པ་དེ་རེད་ཅེས་གླེང་བསླངས་པ་ཡིན།
འདི་ལྟར་བསྙད་ཚེ་འགའ་རེས་བོད་ལ་དབྱངས་སྲོག་ཞུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་མ་མཛད་པས་ཁྱོད་ཀྱིས་མིང་གཞི་པ་དང་ག་གཉིས་ལ་དབྱངས་ཨེ་ཞུགས་ཏེ་པེ་དང་གེ་ཞེས་སྦྱར་བ་ནི་མི་འཐད་པའི་ཀླན་ཀ་བྱེད་སྲིད་མོད། དེ་ནི་མི་སྐྱོན་ཏེ། མིང་གཞིའི་སྲོག་ཏུ་དབྱངས་ཡིག་ཞུགས་པ་དང་། ལེགས་སྦྱར་ལྟར་དབྱངས་སྲོག་ཞུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་མེད་པ་གཉིས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འགལ་བར་ལྟ་མི་རུང་ཞིང་། དྲན་སོས་པ་ཞིག་ལ་ད་ལྟར་ཞལ་བཞུགས་པའི་མཁས་པའི་དབང་བོ་བསེ་ཚང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་རྡོ་རྗེ་མཆོག་གི་དཔེ་ཁྲིད་སྒྲ་འཇུག་ཅིག་ལས། “ཀ་ཡི་སྲོག་ཏུ་ཨ་ཡོད་ན། དབྱངས་སྲོག་ཞུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཡོད་མི་དགོས་ལ། དབྱངས་སྲོག་ཞུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཅེས་པ། དེར་ཟེར་བ་མ་ཡིན་པར། ཡིག་གཟུགས་སྟེང་དབྱངས་འདོགས་ལེན་རྒྱ་གར་ལྟར་བྲི་སྒྲུབ་མེད་པ་ལ་བཤད་”[4]ཅེས་གསུངས་པའང་ཐོས་མྱོང་།
གལ་ཏེ་བོད་ལ་དབྱངས་སྲོག་ཏུ་ཞུགས་པ་མེད་ན་དབྱངས་ཡིག་ཅན་གྱི་མིང་གཞི་གང་ཞིག་ཕྱིས་པའམ་ཕྲལ་བའི་ཤུལ་དུ་དབྱངས་ཀྱི་སྒྲ་ཡོད་མི་འོས་མོད། དེ་ཡོད་པ་ནི་དབུས་སྐད་དུ། དེ་ནས་ལ་ཨེ་ནས་དང་། དེ་འདྲ་ལ་ཨེ་འདྲ། ད་ལྟ་ལ་ཨ་ལྟ་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་ངེས་པ་རྙེད་སླ་ལ། ཨ་ལག་ཤ་བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པས། ཨ་ཡིག་ཀུན་གྱི་སྲོག་ཏུ་ཞུགས།།[5] ཞེས་གསུངས་པར་ཡང་གོ་བའི་གནད་ཆེའོ་སྙམ།
གཉིས་པ། སྔོན་གྱི་འབྲི་སྲོལ་དུ་གེ་དང་ངེ་གཉིས་དྲི་བ་སྟོན་པའི་སྒྲར་འཇུག་པ་ཡོད་པའི་ཁུངས་སྟོན་པ།
མིང་གཞི་གང་ཞིག་ལ་ཨེ་ཡིག་སྦྱར་ཏེ་དྲི་བ་སྟོན་པའི་དོན་དུ་འགྱུར་བར་གླེང་བ་ནི་སྤྱིར་ཨེ་ཡིག་དྲི་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་ཡོད་པ་དེ་ཁོ་ནས་རིགས་འདེད་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་ཀྱང་མ་ཡིན་ཏེ། སྔོན་གྱི་མཁས་པའི་འབྲི་སྲོལ་དུའང་མིང་མཐའི་རྗེས་འཇུག་རང་འདྲར་དབྱངས་ཨེ་ཞུགས་པས་དྲི་ཚིག་ཏུ་བསྟན་པ་དངོས་སུ་མཇལ་དུ་མཆིས་པས། འདིར་དེའི་དཔེ་མཚོན་འགའ་རེ་ཁུངས་དང་བཅས་ཏེ་བསྟན་པར་བྱ་བ་ལ།
དེའང་རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ཐར་དུ། “དེར་གྲོགས་པོ་ངའི་སྔོན་ལ་དིང་རིར་སླེབས་ནས་ཁང་གཉེར་བ་ལ་རྣལ་འབྱོར་པ་འདི་འདྲ་ཞིག་བྱུང་ངེ་དྲིས་པས། མ་བྱུང་ཁྱེད་རྣལ་འབྱོར་པ་བྱ་བ་སྐྱུར་དད་ཆེ་བ་ཡིན།” ཞེས་དང་། “རྟགས་འདི་འདྲ་དང་འདི་འདྲ་བྱུང་ངེ་གསུངས།”ཞེས་དང་། རྗེ་བཙུན་ནཱ་རོ་བའི་རྣམ་ཐར་དུ། “ཁྱེད་ཀྱིས་རྗེ་བཙུན་ཏེ་ལོ་པ་མཐོང་ངེ་གསུངས་པས།”ཞེས་དང་། འགོས་ལོའི་དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་ལས། “དམག་རྣམས་ལ་ང་ཐོས་པ་དགའ་ཡིན། ངེད་མ་སྨད་ལ་སྡང་བར་བྱས་པས་ད་ཁྱེད་རྣམས་སྐྱིད་པོ་བྱུང་ངེ་།” [6] ཞེས་དང་། ཀུན་བཟང་བླ་མའི་ཞལ་ལུང་ལས། “བླ་མ་ལ་གཞན་ཚོས་གླང་རི་ཐང་པ་ངོ་ནག་པ་ཟེར་གྱིན་གདའ་ཞུས་པས། ཁམས་གསུམ་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་འདི་ལ་བསམ་ན་ངོ་གདོང་ལ་དཀར་པོ་འོང་བ་འདུག་གེ་གསུངས།”[7]ཞེས་པའི་དཔེ་འདི་དག་གིས་མཚོན་ལ། འདིའི་རིགས་འགྲེས་ཀྱིས་ཡོད་དམ་དང་ཡིན་ནམ་ཞེས་པ་ལ་ཡོད་པེ་དང་ཡིན་པེ་ཞེས་བྲིས་ན་འོས་ཆེ་བ་ལས། དིང་གི་འབྲི་ཚུལ་ལྟར་ཡོད་པས་དང་ཡིན་པས་ཞེས་བྲིས་ན་ནོར་བ་ཡིན་པའི་ཁར། དབུས་སྐད་ལ་ཆ་རྒྱུས་མེད་པ་ཚོས་འདིའི་ཟུར་གྱི་པས་ཞེས་པ་བྱེད་སྒྲ་རྒྱུ་མཚན་ཅན་དུ་འཁྲུལ་དོགས་ཀྱང་ཆེའོ་སྙམ།
གསུམ་པ། ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་“ཡིན་པས་”དང་”འདུག་གས་”ཞེས་པའི་དཔེ་ཁུངས་སུན་འབྱིན་པ།
འདིར་ཐོག་མར་ཡིན་པས་དང་འདུག་གས་ཞེས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འབྲི་མཁན་སུ་ཡིན་པའི་ཡས་ཀྱི་མཚམས་འཛིན་པ་ནི་ཁག་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣ ལོར་ཀྲུའུ་ཅི་ཝེན་དང་ཞེ་ཧོང་ཧྥང་ཞེས་པ་གཉིས་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་ཤིང་། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི་<<བོད་ཀྱི་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་>>ཅེས་པའི་དཔེ་དེབ་ཅིག་ཏུ། དྲི་བ་སྟོན་པའི་སྒྲར་སྔ་ཕྱིར་”པས་”དང་”གས་”སྦྱར་བ་མང་དུ་མཆིས་ཏེ། འདིར་དཔེ་མཚོན་འགའ་ཞིག་དྲངས་ན། ཁྱེད་རང་ཁྲོམ་ལ་ཐད་གས༷།? ཁྱེད་རང་ལ་ལྕགས་སྨྱུག་ཡོད་པས༷། ཁྱེད་རང་ཡི་གེ་འབྲི་གི་ཡོད་པས༷། [8] དཔེ་ཆ་འདི་ཡག་པོ་འདུག་གས༷།[9] ཞེས་སོགས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ལ་ཅོ་འདྲི་བར་བྱེད་པའི་ཡིག་ཚོགས་དེས་ཕྱིས་སུ་གཞན་གྱིས་དེ་ལྟར་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འབྲི་བར་ཡང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་མེད་པ་ག་ལ་སྲིད།
སྤྱིར་ང་ཚོས་ངག་ནས་སྒྲ་ཅི་ཞིག་ཐོན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་དེ་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འབྲི་སྐབས་བོད་མི་བྱིངས་ཀྱིས་གོ་ཐུབ་པའི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ཚེ། ཡིན་པས་དང་། འདུག་གས་ཞེས་ཨུ་ཚུགས་བྱེད་མི་དགོས་པར། གམ་ལ་སོགས་པའི་ཕྲད་བཅུ་གཅིག་པོ་དག་མིང་གང་ཞིག་གི་མཐའ་དང་མཐུན་པར་སྦྱར་ན་སྐབས་དོན་དྲི་བའི་དོན་དུ་འཇུག་ཅིང་གཞན་གྱིས་དེ་ལྟར་གོ་བར་ཡང་སོམ་ཉི་བྱེད་མི་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་། ཁྱོད་ཀྱིས་ད་དུང་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འབྲི་བའི་ཨུ་ཚུགས་དེ་ལར་ནས་གཏང་མི་འདོད་ན། དེ་ཡང་ཡིག་ཐོབ་དང་མཐུན་པར་བྲི་རྒྱུ་ནི་ཅིས་ཀྱང་གཡོལ་མི་རུང་བར་འདོད་ལ། གོང་བརྗོད་དཔེ་དེབ་དེའི་རིགས་ལ་ང་ཚོས་ནམ་དང་གཞར་ཡང་དགག་པ་ཚ་ནན་དུ་གཏོང་དགོས་ངེས་སུ་སྙམ་མོ།།
བཞི་བ། མིང་གཞི་ལ་ཨེ་ཡིག་ཞུགས་ཏེ་དྲི་བ་སྟོན་པའི་དཔེ་མཚོན་གཞན་བསྟན་པ།
སྤྱིར་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་གཞིར་བཟུང་ན། མིང་གཞིའི་ཡི་གེ་གང་ཞིག་ལ་ཨེ་ཡིག་ཞུགས་ཏེ་དྲི་བར་འཇུག་པའི་སྣང་ཚུལ་འདི་ནི་དབུས་སྐད་ཁོ་ནར་མངའ་བ་ཞིག་ཀྱང་མ་ཡིན་ཏེ། ཨ་མདོའི་ཡུལ་སྐད་དུའང་། གོང་ལྟར་མིང་གཞི་ན་ཡིག་ལ་ཨེ་ཞུགས་ཏེ་དྲི་བ་སྟོན་པར་འཇུག་པ་ཤིན་ཏུ་འབེལ། དཔེར་ན། ཁྱོད་ད་ལྟ་རང་ཡོང་བ་ཡིན་ནམ་ཞེས་པ་ལ། ཁྱོད་ད་སོ་མར་ཡོང་བ་ཡིན་ནེ། ཟེར་བ་དང་། ཁྱོད་གང་ནས་ཡོང་ངམ་ཞེས་པར། ཁྱོད་གང་ནས་ཡོང་ནེ་ཟེར་བ། ཁྱོད་ལ་སྒོར་མོ་ཡོད་དམ་ཞེས་པར། ཁྱོད་ལ་སྒོར་མོ་ཡོད་ནེ་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན།
ཨ་མདོའི་ཡུལ་སྐད་ཀྱི་བརྡ་འདི་ནི་ད་སྐབས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བྲིས་པ་ཆེར་མི་མཐོང་ཡང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ལོར་མིན་ཧྲིན་ཀྲི་ཞེས་པས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་ཤིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པའི་<<ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་ཀྱི་རྒྱུན་བཀོལ་ཚིག་ཕྲད་>>ཅེས་པའི་དེབ་དེར། ཁྱོད་གང་ནས་ཡོང་ནིས༷། དང་། ཁྱོད་རྒྱ་སྲང་ང་འགྱོ་དགོ་ནིས༷། ཁྱོས་ཞིང་འདེབས་ཀོ་ནིས༷།[10] སོགས་མིང་མཐར་ནིས་ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་ནི་མ་བརྟག་མ་དཔྱད་པར་རང་དགར་བྲིས་པ་ཞིག་ལས། དོན་གྱིས་གོང་དུ་བརྗོད་པའི་དབུས་སྐད་ཀྱི་ཡོད་པེ་དང་། འདུག་གེ་ཞེས་པའི་པེ་དང་གེ་དང་རིགས་འདྲ་བ་ཡིན་པས། གལ་ཏེ་ཕྱིས་སུ་བརྡ་འདི་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འབྲི་མཁན་འབྱུང་ཚེ་”ནེ་”ཞེས་བྲི་འོས་པ་ལས་གོང་གི་དེབ་དེའི་རྗེས་སུ་ཕྱོགས་ཏེ་”ནིས་”ཞེས་བྲིས་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་མེད་པའང་ཞོར་དུ་ཤེས་ན་ལེགས་སོ།།
ལྔ་བ། མཇུག་བསྡུ་བ།
བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ཐམས་ཅད་ལ་གོང་ལྟར་རྒྱུ་མཚན་དང་ལྡན་པའི་ཡིག་ཐོབ་འཚོལ་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་དཀའ་མོད། འོན་ཀྱང་། དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་བཏང་སྙོམས་སུ་འཇོག་པ་ནི་གཏན་ནས་་མི་འོས་པས། གོང་དུ་བརྗོད་པའི་རིགས་འདི་དག་ལ་རིགས་འདེད་ཅུང་ཙམ་བྱས་པ་ན་དེ་ཙམ་དཀའ་བའི་ལས་སུའང་མི་ཆེ་བས། བོད་ཡིག་ལ་ཞེ་བསམ་པས་ཤ་ཚ་མཁན་དག་གིས་ནོར་བ་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་མི་འགྲོ་བའི་ཕྱིར་དུ་སླད་མར་རང་རང་གི་རྣམ་དཔྱོད་རྩལ་དུ་དཀྲུགས་ཏེ་བོད་སྤྱིའི་སྐད་ཡིག་གི་མདུན་ལམ་ལ་དུས་ནས་དུས་སུ་ལག་ལེན་དང་བསམ་གཞིག་གནད་དུ་བསྣོལ་རྒྱུ་ནི་ང་ཚོས་ངག་ནས་་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་ཅེས་ཁ་གཡང་སྟོང་ཚར་སྒྲོག་པ་ལས་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་ནུས་པ་ཆེ་བར་འདོད་དོ།།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ཟླ་ ༠༨ ཚེས་ ༡༨ ཉིན་གྱི་ཕྱེད་ཡོལ་དུ་རྫོགས་པར་བྲིས།
[རྟེན་ཁུངས།]
[1] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་བརྩམས། <<བོད་ཆེན་པོའི་སྲིད་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་རབས་དེབ་ཐེར་དཀར་བོ།>>ཞེས་བྱ་བ། [M] <<དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་གསུང་རྩོམ།>>དེབ་གསུམ་པ། (ལྷ་ས།) བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ཟླ་ ༤ བ། དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས་(P.272)
[2] ཀྲང་དབྱི་སུན་གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། [M]<<བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།>>སྨད་ཆ། (པེ་ཅིང་།)མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ ༡༩༨༥ ལོ། དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས།(P.3140)
[3] འགྱུར་མེད་ཀྱིས་དག་བཅོས་བྱས། [M]<<དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས།>>(དག་བཅོས་མ།) (ཟི་ལིང་།)མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ལོའི་ཟླ་ ༡༢ པ། དཔར་ཐེངས་ཉི་ཤུ་བ། ཤོག་ངོས། (P.917)
[4] བསེ་ཚང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་རྡོ་རྗེས་ཁྲིད། [CD]<<སྙན་འགྲེལ་ཚངས་སྲས་བཞད་སྒྲའི་དཔེ་ཁྲིད་སྒྲ་འཇུག>>ཏུ་གསལ།
[5] ཨ་ལག་ཤ་བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པས་བརྩམས། << སུམ་ཅུ་བ་དང་རྟགས་འཇུག་གི་དོན་གོ་སླ་བར་བསྡུས་པའི་བཤད་པ་སྐལ་ལྡན་ཡིད་ཀྱི་པདྨ་འབྱེད་པའི་སྣང་བའི་མཛོད།>>ཅེས་བྱ་བ། [M] <<སུམ་རྟགས་སྐོར་གྱི་དཔེ་རྒྱུན་དཀོན་པོ་འགའ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ།>> (ཟི་ལིང་།) མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༦ ཟླ་ ༤ བ། དཔར་ཐེངས་གསུམ་པ། ཤོག་ངོས། (P.131)
[6] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ་གྱིས་མཛད། [M]<<དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ།>> (ཁྲི་འདུ།)སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོའི་དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས།(P.514)
[7] ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་ཆོས་ཀྱི་དབང་པོས་མཛད། [M]<<རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་ཀློང་ཆེན་སྙིང་ཏིག་གི་སྔོན་འགྲོའི་ཁྲིད་ཡིག་ཀུན་བཟང་བླ་མའི་ཞལ་ལུང་།>> (ཐའེ་ཝན།)ཐའེ་ཝན་ནང་བའི་ཤེས་ཡོན་བདེ་རྩ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣ ཟླ་ ༡༢ པ། དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས།(P.99)
[8] ཀྲུའུ་ཅི་ཝེན་དང་ཞེ་ཧོང་ཧྥང་གཉིས་ཀྱི་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། [G]<<བོད་ཀྱི་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་སློབ་དེབ།>> (པེ་ཅིན།) མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣ ལོ། དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས།(P.6)
[9] གོང་མཚུངས། ཤོག་ངོས།(P.13)
[10] མིན་ཧྲིན་ཀྲི་ཡིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། [M] <<ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་ཀྱི་རྒྱུན་བཀོལ་ཚིག་ཕྲད།>> (ཟི་ལིང་།) མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ཟླ་ ༨ པ། དཔར་ཐེངས་དང་བོ། ཤོག་ངོས།(P.39/48)
